De priester-politicus is een achterhaald idee

Dit jaar is het 175-jaar geleden dat de priester en politicus Herman Schaepman (1844-1903) werd geboren. Schaepman heeft in zijn tijd grote verdienste gehad, maar Richard Steenvoorde vindt de persoon van een priester-politicus een achterhaald idee.

In 1880 was Dr. Schaepman de eerste Nederlandse priester die gekozen werd als lid van de Tweede Kamer. Door zijn krachtig en vakkundig optreden zorgde hij ervoor dat er ook een confessioneel katholiek geluid te horen viel in het publieke debat. De oprichting van de Katholieke Staatspartij (RKSP) in 1928 werd mede mogelijk gemaakt door een voorstel voor een katholiek partijprogramma dat Schaepman, vlak voor zijn dood in 1903, schreef.

Herman Schaepman (1844 – 1903)

De laatste katholieke priester in het parlement was pater David van Ooijen o.p. Van Ooijen werd in 1971 parlementariër voor de PvdA in de Tweede Kamer en zwaaide af, in 1993, als senator vanwege zijn verkiezing tot provinciaal overste van de Orde der Predikers (dominicanen). In 1986, bij zijn vertrek uit de Tweede Kamer, betreurde Van Ooien dat zijn priesterschap vaak de aandacht afleidde van zijn activiteiten als fractiespecialist op het gebied van het onderwijs.

Van Ooijen was een uitzondering. Het wetboek van canoniek recht, canon 285c, stelt dat het voor priesters ‘verboden is openbare ambten te aanvaarden die deelname aan de uitoefening van burgerlijke macht met zich meebrengen’. Deze bepaling komt niet de lucht vallen. Ze valt het beste te begrijpen in de context van het Tweede Vaticaans Concilie, en dan in het bijzonder in het licht van de dogmatische constitutie over de Kerk, Lumen Gentium. Artikel LG 31 stelt dat het de eigen roeping van de leken is dat zij het rijk van God zoeken door juist de tijdelijke belangen te behartigen: ‘Dáár zijn zij door God geroepen, om door het vervullen van hun eigen opdracht, bezield met de geest van het evangelie, bij wijze van zuurdeeg als het ware van binnenuit bij te dragen aan de heiliging van de wereld’. Met andere woorden, het kerkelijk verbod voor priesters in de politiek heeft als doel om de eigen roeping van de leken in de wereld te beschermen.

Het verbod van actieve uitoefening van politieke macht betekent niet dat priesters zich helemaal niet met politiek zouden mogen bezighouden. Priesters kunnen wel in adviesraden zitten, artikelen schrijven, of lezingen houden op politieke bijeenkomsten. Bisschop De Korte sprak bijvoorbeeld onlangs op een partij congres. Permanente diakens kunnen overigens, met expliciete toestemming van hun bisschop, wel in de politiek actief zijn. Zo was tussen 2009 en 2010 permanent diaken Hein Pieper lid van de Tweede Kamer voor het CDA.

Ik denk dat christelijke politici best een steuntje in de rug kunnen gebruiken van priesters

Richard Steenvoorde

De verdeling van de verantwoordelijkheden in Lumen Gentium is toch ook wat problematisch. In kerkelijke documenten wordt het tijdelijke, het wereldse, ook vaak in verband gebracht met de zondeval, en het kwaad. Daartegenover staat dan het geestelijke, het eeuwige, waarbij ofwel naar de Kerk of naar God wordt verwezen. Door de zondige wereld aan de leken toe te bedelen, en de geestelijke wereld aan de priesters, is er een groot risico voor klerikalisme. Priesters voelen zich dan al snel ver verheven boven wereldse zorgen, en de kerkelijke hiërarchie voelt zich dan verheven boven burgerlijke wetgeving. Op die manier wordt het wel heel makkelijk prijsschieten met morele vermaningen op de leken die, op hun beurt, te maken hebben met de weerbarstige praktijk van coalities sluiten en compromissen zoeken.

Ik denk dat christelijke politici best een steuntje in de rug kunnen gebruiken van priesters. Omgekeerd kunnen priesters in die dialoog ook wat leren over de praktijk van de opbouw van het koninkrijk van God. Zulke ervaringen en het verdiepende gesprek daarover tussen leken en priesters lijkt me voor de hele kerk een grote winst.

Richard Steenvoorde o.p.

Richard Steenvoorde is een van de broeders van het dominicanenklooster in Rotterdam waar hij studentenpastor is. Daarnaast is hij buitenpromovendus aan de KU Leuven.

Deel dit bericht